Exem, einkenni, meðferðir

Exem er húðsjúkdómur sem lýsir sér einna helst í roða, þurrki og kláða í húð. Það er algengast hjá börnum en getur komið fram hjá hvaða aldurshóp sem er. Exem, eins og sjúkdómurinn kallast á daglegu máli, er notað sem heiti yfir nokkrar tegundir húðsjúkdóma og má hér nefna atópískt (AD) exem sem er langalgengasta tegundin og getur verið alvarlegur og mjög langvinnur. Þegar talað er um exem er yfirleitt átt við þá tegund en einnig má nefna hér handarexem og snertiexem. Einkenni eru mismunandi milli einstaklinga og tegunda og hægt er að vera með fleiri en eina tegund exems. Í allri umfjöllun hér á eftir verður ekki gerður greinarmunur á milli tegunda, heldur fjallað að mestu leyti um AD tegundina. Það er vissulega mikilvægt að læknir greini þá tegund sem einstaklingur er með því meðferðir geta verið aðeisn mismunandi og einnig er það mismunandi hvað það er sem einstaklingurinn þarf að forðast, gera og ekki gera.

Einkenni og tegundir exems

Exem er húðsjúkdómur í ystum lögum húðarinnar. Heilbrigð húð viðheldur raka og ver húð fyrir bakteríum en húð exemsjúklinga er þurrari en vanalega, hún er „gljúpari“ sem veldur því að rakatap verður meira og að sama skapi eiga utanaðkomandi efni greiðari leið inn í húðina.

Algengustu einkennin eru þurr húð, mikill kláði sérstaklega að næturlagi, rauðir eða brúngráir flekkir sem geta birts m.a. á höndum, fótum, ökklum, augnlokum, bringu, hálsi, hnéspótum og olnbogabótum. Að auki geta sést vökvafylltar blöðrur og sprungur í húð.

Orsakir, áhættu- og áhrifaþættir

Orsakir exems eru í mörgum tilvikum óþekktar en geta verið erfðafræðilegar eða utanaðkomandi. Helsti áhættuþáttur er fjölskyldusaga um exem, ofnæmi, heyofnæmi eða asmi. Hjá börnum getur fæðuofnæmi haft áhrif á að það þrói með sér exem. Ef annað foreldri hefur exem, asma eða heyofnæmi þá eru 50% líkur á að barn fá alla vega einn af þeim sjúkdómum og exem virðist vera algengara í þéttbýli og þróuðum löndum. Áhrif til hins verra hafa þættir eins og sterkar sápur, kuldi, ofnæmi fyrir efnum sem koma í snertingu við húðina.

Lækning

Exem byrjar yfirleitt fyrir 5 ára aldurinn og getur staðið yfir öll unglingsárin og til fullorðins ára. Hjá sumum stendur það yfir visst tímabil og liggur svo niðri í mörg ár en blossar svo upp aftur. Enginn lækning hefur fundist við exemi, en meðferðir og það að hugsa vel um sig, bera reglulega á sig og forðast efni sem hafa slæm áhrif á húðina eins og sterkar sápur, getur dregið úr ertingu og komið í veg fyrir útbreiðslu.

Fylgikvillar/aukaverkanir

Fylgikvillar exems geta verið meðal annars, asmi og frjókornaofnæmi en meira en helmingur barna með exem þróar með sér asma og frjókornaofnæmi fyrir þrettán ára aldur. Langvarandi kláði og ef mikið er klórað, getur leitt til þess að húðin verður leðurkennd og þykk og hún getur rofnað sem síðan getur leitt til bakteríu eða veirusýkinga. Að auki getur mikill kláði og er klórað er leitt til ertandi húðbólgu og ofnæmisviðbragða og þetta getur síðan leitt til svefnvandamáls eða skorts á gæðum svefns.

Meðferðir

Meðferðir við exemi miða að því að draga úr einkennum og vanlíðan. Það eru ýmsir ættir sem hægt er að tileinka sér sem draga úr þurrki eins og að fara í snöggar sturtur, nota mildar sápur og þurrka sér varlega. Einnig er mikilvægt að bera rakakrem á húð amk 2x á dag, að forðast þætti/aðstæður sem hafa slæm áhrif á húðina eins og streitu, svita og sápur. Klórböð og kalíumböð geta gert einstaklingum með exem gott.

Meðferðir sem læknar ávísa eru t.d. Sýklameðferðir í töflu eða kremformi, sterakrem, ljósameðferðir og blauvafningar sem framkvæmdir eru á sjúkrahúsi. Að auki ávísa læknar sálrænum meðferðum.